بررسی تغییرپذیری مکانی شاخص‌های کیفیت خاک در کشتزارهای منطقه نظرآباد در غرب استان البرز

آﮔﺎﻫﻲ از ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻜﺎﻧﻲ کیفیت ﺧﺎک از ﻣﻬﻢ‌ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت در ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﻳﺰی، ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و ﺑﻬﺮه‌ﺑﺮداری بهینه از ﻣﻨﺎﺑﻊ خاک در هر منطقه است. در این مطالعه ویژگی‌های خاک سطحی (30-0 سانتی‌متر) در 95 مزرعه در منطقه نظرآباد استان البرز اندازه‌گیری و با استفاده از روش تجزیه به مؤلفه‌های اصلی (PCA)T داده‌های مؤثر بر کیفیت خاک انتخاب شدند و شاخص کیفیت تجمعی وزنی (SQIw) و ساده (SQIa) و شاخص کیفیت نمورو (NQI) با استفاده از کل ویژگی‌ها و حداقل ویژگی‌ها تعیین شدند. تغییرات مکانی شاخص‌های کیفی خاک با استفاده از فن زمین‌آمار تحلیل و توزیع مکانی آن‌ها با استفاده از روش کریجینگ معمولی تعیین شد. بر اساس نتایج، شاخص SQIWحاصل از حداقل ویژگی‌ها دقت بیشتری بر اساس آماره‌های R2 برابر با 92/0، میانگین خطای مطلق (MAE) برابر با 09/0 و ریشه میانگین مربعات خطای نرمال­شده (NRMSE) 01/0 داشت. بهترین مدل زمین‌آماری برازش­یافته بر داده‌های شاخص SQIWو SQIa حاصل از حداقل داده‌ها مدل نمایی (95/0=2R) بود و برای شاخص NQI حاصل از حداقل داده‌ها مدل نیم‌تغییرنمای کروی بهترین برازش (90/0=2R) را داشت. همچنین دامنه تأثیر شاخص‌های SQIa، SQIW و NQI به‌ترتیب 8، 10 و 5/11 کیلومتر بود. کیفیت خاک کشتزارها به‌شدت وابسته به توزیع اندازه ذرات اولیه به‌ویژه شن و رس با ضریب وابستگی 90/0 و 85/0 بود. این ویژگی در منطقه از شرق به غرب روند کاهشی داشت. این پژوهش نشان داد که روش زمین‌آمار برای بررسی تغییرات مکانی شاخص‌های کیفیت خاک کاربرد دارد و نقشه‌های توزیع مکانی این شاخص‌ها می‌تواند برای طراحی راهبردهای پایدار مدیریت خاک در کشتزارها به کار گرفته شود.